Fixos e Fluxos

da política de exaltação da sé de Compostela às rebeliões urbanas do século XII

Authors

DOI:

https://doi.org/10.5216/hr.v30i1.82328

Keywords:

Fixos e fluxos, A política de exaltação da sé jacobeia, Rebeliões em Santiago de Compostela

Abstract

In the article Fixes and Flows: From the Policy of Exalting the See of Compostela to the Urban Rebellions of the Twelfth Century, we present and discuss the historiography that has focused on the Compostela rebellions of 1116-1117 and 1136. On the other hand, we address the main cause that originated the movements — the policy of exalting the see of Compostela — demonstrating, thus, our preference for the sociorreligious historiographical approach, as we have named it. By continuing, expanding, and strengthening the pro-Compostela policy initiated under the episcopate of Diego Peláez (1071-1088), Diego Gelmírez (1101-1140) transformed the center of his lordship into a space fundamentally dedicated to pilgrimages and the accommodation of transient populations — key elements in legitimizing the apostolicity of his see and in attaining dignities. Furthermore, the prelate also consolidated the Franco-Roman liturgy in his diocese, in addition to leading an ecclesiastical reform that promoted Trans-Pyrenean references, bringing him closer to the papal curia. By obliterating important local fixes and traditions linked to the Jacobean cult, the lord-bishop attracted the resentment of his citizens by transforming the city of Compostela into a place that was hostile and indifferent to them.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Jordano Viçose, Universidade Federal do Espírito Santo (UFES), Vitória, Espírito Santo, Brasil, jordanovicose@gmail.com

Doutor em História Social das Relações Políticas pela Universidade Federal do Espírito Santo (UFES). Professor da Faculdade de Ensino Superior de Linhares (FACELI) e da Secretaria da Educação (SEDU). Membro do LETAMIS. Atua nas áreas de história medieval ibérica, com ênfase em rebeliões urbanas, peregrinações e episcopado.

References

REFERÊNCIAS

Fontes medievais impressas

HISTORIA COMPOSTELANA. Introducción, traducción, notas y índices de Emma Falque. Madrid: Akal, 1994.

HISTORIA COMPOSTELANA. In: CORPVS CHRISTIANORVM, CONTINUATIO MEDIEUALIS, LXX. Edición Emma Falque Rey. Turnholti: Tipographi Brepols Editores Pontificii Turnholti: Tipohgraphi Brepols, 1988.

Liber Sancti Iacobi ‘Codex Calixtinus’. MORALEJO et. Al. (Org.). Reedição X. Carro Otero. Pontevedra: Xunta de Galicia, 1992.

Bibliografia

ABOU-EL-HAJ, Barbara. Santiago de Compostela in the time of Diego Gelmírez. Gesta, v. 36, n. 2, 1997, p. 165-179.

AYALA MARTÍNEZ, Carlos de. Sacerdocio y Reyno en la España Altomedieval. Iglesia y poder político en el Occidente peninsular, siglos VII – XII. Madri: Sílex, 2008.

BARREIRO SOMOZA, José. A tensión dialéctica entre burguesía e señores feudales nas primeiras formacións burguesas de Compostela: 1050-1150. In: BARROS, Carlos; VILAS NOGUEIRA, J. Dende Galicia, Marx: homenaxe a Marx no 1º centenario da sua morte. Castro: A Corunha, 1985, p. 219-242.

BARRERO SOMOZA, José. El Señorío de la Iglesia de Santiago de Compostela (Siglos IX XIII). La Coruña: Imprenta Provincial, 1987.

BARROS, José D´Assunção. Fixos e fluxos: revisitando um par conceitual. Cuadernos de Geografía: Revista Colombiana de Geografía, v. 29, n. 2, p. 493-504, 2020.

______. História, Espaço, Geografia: diálogos interdisciplinares. Petrópolis: Vozes, 2017.

BURKE, Peter. A revolução francesa da historiografia: a escola dos Annales (1929-1989). São Paulo: Unesp, 1991.

CARDOSO, Ciro Flamarion; VAINFAS, Ronaldo (Orgs.). Domínios da história: ensaios de teoria e metodologia. Rio de Janeiro: Campus, 1997.

CARMEN PALLARES, María del; PORTELA SILVA, Ermelindo. De Gelmírez a los irmandiños: conflictos sociales en la ciudad de Santiago. In: ESTEPA DÍEZ, Carlos; MARTÍNEZ SOPENA, Pascual; PÉREZ-ALFARO, Cristina Jular (Coords.). El camino de Santiago: estudios sobre peregrinación y sociedad. Madri: Fundación de Investigaciones Marxistas, 2000, p. 107-132.

______. Revueltas compostelanas del siglo XII: un episodio en el nacimiento de la sociedad feudal. In: VILLARES PAZ, Ramón (ed.). La ciudad y el mundo urbano en la historia de Galicia. Santiago de Compostela: Tórculo, 1988, p. 89-105.

______. Revueltas feudales en el camino de Santiago: Compostela y Sahagún. In: PEÑA SOLAR, Juan I. Ruiz de la (ed.). Las peregrinaciones a Santiago de Compostela y San Salvador de Oviedo en la Edad Media. Oviedo: Principado de Asturias, 1993, p. 313-333.

CÓRDOBA DE LA LLAVE, Ricardo. Los caminos de la exclusión en la sociedad medieval: pecado, delito y represión. In: LÓPEZ OJEDA, Esther (Coord.). Los caminos de la exclusión en la sociedad medieval: pecado, delito y represión. Logroño: Instituto de Estudios Riojanos, 2012, p. 13-50.

ESTEPA DÍEZ, Carlos. Sobre las revueltas burguesas en el siglo XII en el Reino de León. Archivos leoneses: revista de estudios y documentación de los Reinos Hispano-Occidentales. Leão, n. 55-56, 1974, p. 291-307.

FANDIÑO FUENTES, Rafael. La “translatio” de los Santos Mártires de Braga a Compostela: reflexiones sobre el capítulo I, 15 de la “Historia Compostelana”. Cuadernos de Estudios Gallegos, v. 64, 2017, p. 119-140.

FALQUE REY, Emma. Las peregrinaciones a Santiago en la Historia Compostelana. Compostellanum, v. 43, n. 1-4, 1998, p. 588-592.

FLETCHER, Richard. A. A vida e o tempo de Diego Xelmírez. Vigo: Galaxia, 1993.

FORNEY, Christopher James. Spaces of exclusion in twelfth-century Santiago de Compostela. Comitatus, v. 42, 2011, p. 55-88.

MITRE FERNÁNDEZ, Emilio. Iglesia, herejía y vida política en la Europa medieval. Madri: Biblioteca de Autores Cristianos, 2007.

MONTENEGRO, Julia. El cambio de rito en los reinos de León e Castilla según las crónicas. In: MARTÍNEZ SOPENA, Pascual; RODRIGUES, Ana (Orgs.). La construcción medieval de la memoria regia. Valencia: Universitat de València, 2011. p. 71-86.

PASTOR DE TOGNERI, Reyna. Conflictos sociales y estancamiento económico en la España medieval. Barcelona: Ariel, 1973.

REAL, Manuel Luis. O projecto da catedral de Braga, nos finais do século XI, e as origens do românico português. In: IX Centenário da dedicação da Sé de Braga. Actas do Congresso Internacional, v. 1, Braga, Universidade Católica Portuguesa e Cabido Metropolitano e Primacial de Braga, 1990, p. 435-489.

RUCQUOI, Adeline. Diego Gelmírez: un archevêque de Compostelle "pro-fançais"?. Ad limina, n. 2, 2011, p. 157-176.

______. O caminho de Santiago: a criação de um itinerário. In: Signum, v. 9, 2007, p. 95-120.

RUST, Leandro Duarte. Bispos guerreiros: violência e fé antes das cruzadas. Petrópolis: Vozes, 2018.

SALVADOR MARTÍNEZ, H. La rebelión de los burgos: crisis de estado y coyuntura social. Madri: Tecnos, 1992.

SANTOS, Milton. Espaço e sociedade: ensaios. Petrópolis: Vozes, 1979.

SILVA, Andréia Cristina Lopes Frazão da. A reforma gregoriana e o bispado de Santiago de Compostela segundo a Historia Compostelana. Anuario brasileño de estudios hispánicos, n. 10, 2000, p. 217-232.

VÁZQUEZ DE PARGA, Luis. La revolución comunal de Compostela en los años 1116 y 1117. Anuario de historia del derecho español, Madri, n. 16, 1945, p. 685-703.

VÁZQUEZ DE PARGA, Luis; MARÍA LACARRA, José; URÍA RÍU, Juan. Las peregrinaciones a Santiago de Compostela. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1948.

VIDOTE, Adriana; RUI, Adailson José. Caminhos físicos, imaginários e símbolos: o culto a são Tiago e a peregrinação à Compostela na Idade Média. Projeto de História revista do Programa de Estudos Pós-Graduados de História, [S. I.], v. 42, 2011.

Published

2025-11-29

How to Cite

VIÇOSE, Jordano. Fixos e Fluxos: da política de exaltação da sé de Compostela às rebeliões urbanas do século XII. História Revista, Goiânia, v. 30, n. 1, p. 113–136, 2025. DOI: 10.5216/hr.v30i1.82328. Disponível em: https://revistas.ufg.br/historia/article/view/82328. Acesso em: 5 dec. 2025.

Issue

Section

Dossiê: "História Ibérica: Conexões, Transformações e Persistências"